لجبازی کودکان | با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم؟ ۱۲ راهکار مؤثر برای والدین
لجبازی کودکان همیشه به معنای نافرمانی یا رفتار اشتباه نیست؛ گاهی کودک با همین رفتارها سعی دارد استقلال، نیازها و یا حتی اضطراب پنهان خود را ابراز کند. و در اینجا دیگر نیازی به درمان کودک لجباز نیست.
وقتی یک کودک لجباز می‌شود، در واقع دارد به زبان کودکانه‌اش می‌گوید: “من را ببین”، “به من گوش بده”، یا “بذار خودم انتخاب کنم”.
در این مسیر، والدینی که بدون شناخت درست، با فشار یا تنبیه واکنش نشان می‌دهند، ناخواسته چرخه‌ی لجبازی را تشدید می‌کنند.
لجبازی کودکان اگر به‌موقع درک و مدیریت شود، می‌تواند به فرصتی برای رشد شخصیت کودک تبدیل شود. اگر در این مسیر به کمک بیشتری نیاز دارید، استفاده از خدمات مشاوره کودک یا حتی مشاوره تلفنی می‌تواند شما را در لحظات دشوار تربیتی، راهنمایی کند.
شروع لجبازی کودکان از چه سنی است؟
لجبازی در کودکان معمولاً از سن ۲.۵ سالگی به بعد آغاز می‌شود. تا پیش از این سن، کودک بیشتر در حال کشف محیط پیرامون خود است و به‌طور طبیعی وابستگی بیشتری به والدین دارد.
اما از حدود دو و نیم سالگی، میل به استقلال در کودک رشد می‌کند و اولین نشانه‌های مخالفت و مقاومت در برابر خواسته‌های والدین ظاهر می‌شود.
این رفتارها بخشی طبیعی از رشد کودک هستند، اما اگر درست مدیریت نشوند، ممکن است به الگوهای رفتاری ناسالم تبدیل شوند.
در سنین ۳ تا ۴ سالگی، لجبازی به‌وضوح بیشتر می‌شود، چون کودک سعی دارد مرزهای اطراف خود را بشناسد و خودش انتخاب کند.
اگر والدین با درایت، صبر و روش‌های تربیتی سالم با این رفتارها برخورد کنند، معمولاً از سن ۵ تا ۶ سالگی این ویژگی به‌تدریج کاهش می‌یابد.
اما اگر لجبازی کودک نادیده گرفته شود یا با واکنش‌های تند مواجه گردد، احتمال دارد این رفتار در سنین بالاتر هم ادامه پیدا کند. همچنین والدینی که کودک بیش فعال دارند، ممکن است لجبازی‌های پررنگ‌تر، هیجانی‌تر و پایدارتری را مشاهده کنند.
با کودک لجباز چگونه رفتار کنیم؟ (۱۲ راهکار مؤثر برای والدین)
رفتار با کودک لجباز، نیازمند آگاهی، صبر و روش‌های مؤثر تربیتی است. در ادامه، ۱۲ راهکار کاربردی برای مدیریت لجبازی کودکان ارائه شده که به والدین کمک می‌کند روابط سالم‌تری با فرزندشان برقرار کنند:
1. به حرف‌های کودکتان گوش دهید.
کودکان، مخصوصاً کودک لجباز، نیاز به شنیده شدن دارند. اختصاص زمانی برای گفت‌وگو و شنیدن نگرانی‌ها، احساسات و خواسته‌های کودک، می‌تواند اولین قدم برای کاهش لجبازی باشد.
2. رفار صحیح را به کودک آموزش دهید.
آموزش رفتارهای اجتماعی صرفاً به محیط مدرسه محدود نمی‌شود. والدین باید در خانه با تمرین‌های رفتاری صحیح، فرزندان را در مسیر رشد عاطفی و اجتماعی هدایت کنند.
3. به کودکتان مسئولیت بدهید.
با دادن مسئولیت‌های ساده مانند کمک در خانه، کودک حس ارزشمندی و مشارکت پیدا می‌کند که تأثیر مستقیمی بر کاهش رفتارهای لجبازانه دارد.
4. در لجبازی کودکان، خودتان را کنترل کنید.
در لحظات چالش‌برانگیز، رفتار والدین نقش کلیدی دارد. حفظ آرامش، پرهیز از فریاد و برخورد خشونت‌آمیز، فضا را برای گفت‌وگوی مؤثر فراهم می‌کند.
5. خودتان برای او الگوی سالمی باشید.
کودکان رفتار والدین را تقلید می‌کنند. اگر می‌خواهید فرزندتان با احترام، منطق و خویشتن‌داری رفتار کند، ابتدا باید این ویژگی‌ها را در خودتان تقویت کنید.
6. در لجبازی کودکان داد و فریاد نکنید.
فریاد زدن پیام ناامنی و ترس را منتقل می‌کند. به جای بالا بردن صدا، از روش‌های آرام و استدلال‌محور برای انتقال پیام استفاده کنید.
7. اعتماد به نفس کودکتان را تقویت کنید.
کودک لجباز ممکن است احساس ضعف یا نادیده گرفته شدن داشته باشد. مشورت گرفتن از او، درخواست نظر و احترام به ایده‌هایش، حس ارزشمندی را در او تقویت می‌کند.
8. در لجبازی کودکان احترام متقابل را رعایت کنید.
با احترام گذاشتن به کودک، به او یاد می‌دهید که این ارزش را در روابطش رعایت کند. البته این به معنای نداشتن اقتدار در موقعیت‌های ضروری نیست.
9. در لجبازی کودکان به رفتارهای مثبت او پاداش بدهید.
رفتارهای خوب کودک را تحسین کنید و برای آن‌ها پاداش در نظر بگیرید. این کار به‌مرور رفتارهای مثبت را تقویت کرده و لجبازی را کاهش می‌دهد.
10. برای آموزش از تجربه‌های شخصی استفاده کنید.
با نقل تجربه‌های مشابه از دوران کودکی‌تان، می‌توانید غیرمستقیم پیام تربیتی به کودک منتقل کنید. این روش اغلب برای کودکان قابل درک‌تر و جذاب‌تر است.
11. در لجبازی کودکان از اجبار و خشونت بپرهیزید.
اجبار باعث ایجاد ترس و واکنش‌های تدافعی می‌شود. برای آموزش قوانین و رفتار صحیح، به جای زور، از منطق، بازی و ارتباط عاطفی استفاده کنید.
12. در لجبازی کودکان ویژگی‌های فردی کودکتان را بپذیرید.
همه کودکان یکسان نیستند. گاهی لجبازی بخشی از شخصیت مستقل کودک است. پذیرش تفاوت‌ها و حمایت از مسیر رشد طبیعی او، نقش مهمی در کاهش تضادها دارد.
علل لجبازی در کودک چیست؟
لجبازی در کودکان یک رفتار رایج است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برای درک بهتر این رفتار و راه‌های مدیریت آن، ضروری است که به علل آن توجه کنیم. در ادامه، به برخی از علل رایج لجبازی در کودکان اشاره می‌کنیم:
1. در ارضای نیازهای کودک زیاده‌روی کرده‌اید.
بیش از حد نوازش و ارضای خواسته‌های کودک می‌تواند باعث تقویت رفتار لجبازی شود. هنگامی که کودکان در هر موقعیتی که می‌خواهند چیزی را به دست آورند، تحت تأثیر بی‌قید و شرط والدین قرار می‌گیرند، احتمال بروز لجبازی در آن‌ها افزایش می‌یابد.
2. به گریه کودک سریع پاسخ داده‌اید.
زمانی که والدین از ترس یا احساس گناه، به محض گریه یا درخواست کودک، سریعاً خواسته‌های او را برآورده می‌کنند، کودک یاد می‌گیرد که برای رسیدن به خواسته‌هایش باید فقط به گریه و لجبازی روی بیاورد.
3. کودک از رفتارهای عصبی شما الگوبرداری کرده است.
کودکان بیشتر از هر کسی از والدین خود تقلید می‌کنند. اگر والدین رفتارهای عصبی، لجبازانه یا پرخاشگرانه داشته باشند، کودک به طور ناخودآگاه این رفتارها را یاد می‌گیرد و ممکن است آن‌ها را در موقعیت‌های مختلف تکرار کند.
4. در برابر دستورات کودک را قانع نکرده‌اید.
اصرار والدین بر انجام دستورات بدون توضیح دادن دلیل آن‌ها به کودک می‌تواند منجر به لجبازی شود. اگر کودک نتواند دلیل درخواست‌ها و دستورات را درک کند، ممکن است احساس کند که به او بی‌احترامی می‌شود و به همین دلیل به لجبازی روی آورد.
5. کودک به دنبال ابراز وجود و استقلال است.
کودکان در حال رشد، نیاز به ابراز وجود و استقلال دارند. اگر این نیاز در محیط خانواده برآورده نشود، کودک ممکن است به رفتارهای لجبازانه روی آورد تا نشان دهد که مستقل است و خودش می‌تواند تصمیم بگیرد.
6. به کودکتان برچسب لجبازی زده‌اید.
تکرار کلمات منفی مانند «تو لجبازی!» در مقابل دیگران، می‌تواند تصویر منفی در ذهن کودک ایجاد کند و او را تشویق کند که بیشتر به رفتار لجبازانه ادامه دهد. این نوع برچسب‌زدن باعث می‌شود که کودک این رفتار را به هویت خود نسبت دهد.
7. نسبت به خواهر و برادر حسادت می‌کند.
کودک لجباز ممکن است به دلیل تفاوت در رفتار و توجه والدین نسبت به خواهر یا برادر خود احساس حسادت کند. این رقابت ذهنی ممکن است او را به سمت لجبازی به عنوان روشی برای جلب توجه و برتری جویی هدایت کند.
8. به نیازهای اساسی کودک بی‌توجهی کرده‌اید.
بی‌توجهی به نیازهای اولیه کودک، مانند گرسنگی، خواب و خستگی، می‌تواند او را دچار تنش‌های روانی کند. در این شرایط، کودک ممکن است برای جلب توجه و برآوردن نیازهایش به لجبازی روی آورد.
نشانه‌های کودک لجباز
کودکان لجباز معمولاً در برابر دستورات والدین مقاومت می‌کنند و رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. همه‌ی این نشانه‌ها ممکن است در یک کودک دیده نشود، اما وجود چند مورد می‌تواند زنگ خطر باشد. مهم‌ترین نشانه‌های کودک لجباز عبارت‌اند از:
مقاومت در برابر انجام کارها: کودک معمولاً از انجام دستورات یا وظایف محول‌شده سرپیچی می‌کند.
اصرار بر رفتارهای ناپسند: بر تکرار رفتاری که از نظر والدین یا اطرافیان ناپسند است پافشاری می‌کند.
واکنش‌های احساسی شدید: به‌ویژه در هنگام مخالفت، واکنش‌های اغراق‌آمیز مانند خشم یا گریه‌های طولانی از خود نشان می‌دهد.
پافشاری بر خواسته‌ها: تمایل دارد به هر قیمتی به خواسته خود برسد، حتی اگر با قهر یا زور باشد.
حق به جانب بودن: معمولاً خود را بی‌تقصیر و دیگران را مقصر می‌داند و حاضر نیست نظر خود را تغییر دهد.
تعلل و تأخیر در انجام وظایف: انجام کارهای محول‌شده را دائماً به تعویق می‌اندازد.
نیاز به جلب توجه: میل شدید به دیده شدن، شنیده شدن و جلب توجه اطرافیان در او دیده می‌شود.
روش‌های علمی درمان لجبازی در کودکان
لجبازی در کودکان رفتاری نسبتاً شایع اما قابل درمان است که اغلب ریشه در عوامل زیستی، روانی و تربیتی دارد. برای مقابله مؤثر با این رفتار، استفاده از یک رویکرد چندبعدی و مرحله‌ای ضروری است. مهم‌ترین روش‌های علمی درمان لجبازی در کودکان عبارت‌اند از:
1. ارزیابی پزشکی و روان‌شناختی
نخستین گام، بررسی دقیق وضعیت جسمی و روانی کودک است. اختلالاتی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، بیش‌فعالی، اختلالات خواب، اضطراب و تغذیه نامناسب می‌توانند با رفتارهای لجبازانه مرتبط باشند. مراجعه به پزشک کودک و روان‌شناس برای ارزیابی تخصصی ضروری است.
2. روان‌درمانی کودک
در جلسات فردی با روان‌درمانگر، کودک می‌آموزد احساساتش را بهتر بشناسد و بیان کند. مهارت‌هایی مانند کنترل خشم، حل مسئله و افزایش اعتماد به نفس به کودک آموزش داده می‌شود تا در مواجهه با مخالفت یا ناکامی، واکنش‌های بهتری نشان دهد.
3. بازی‌درمانی
بازی‌درمانی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای کودکان است، زیرا در فضای امن و غیرمستقیم به کودک اجازه می‌دهد احساساتش را بیان کند. در این روش، درمانگر از طریق بازی به درک بهتر علل لجبازی کودک می‌رسد و به طور تدریجی، مهارت‌های رفتاری و ارتباطی مناسب را به او آموزش می‌دهد.
4. خانواده‌درمانی
رفتار کودک تا حد زیادی تحت‌تأثیر فضای خانواده است. در جلسات خانواده‌درمانی، والدین می‌آموزند چگونه ارتباط مؤثرتری با فرزند خود برقرار کنند، از درگیری پرهیز کنند و الگوی رفتاری مناسبی برای کودک باشند. این جلسات همچنین به کاهش تنش‌های خانوادگی کمک می‌کند.
چند نوع کودک لجباز داریم؟
روان شناسان لجبازی کودک را به سه نوع تقسیم کرده اند:
1. لجبازی پاتولوژیک
نوع نادری از لجبازی کودک است که معمولاً با بیماری های عصبی و روانی همراه است. ممکن است در مراحل اولیه زندگی کودک را درگیر کند. این نوع لجبازی تحت نظر روانپزشک قابل درمان است.
2. لجبازی موقتی کودکان
این نوع لجبازی در کودک لجباز به طور تصادفی به وجود می آید و دائمی نیست. در نتیجه شرایط خاصی رخ می دهد که در آن واکنش باید لجبازی باشد. اغلب به دلیل نوسانات روانی یا تغییر خلق است که با از بین رفتن علت بوجود آمدن لجبازی، رفتار نامناسب کودک هم از بین می رود.
3. لجبازی دائمی کودکان
در بین کودکان لجباز رایج است و همه خانواده ها آن را رد می کنند. زیرا یک مانع بزرگ برای حضور کودک در محیط اجتماع یا مدرسه است.
نتیجه گیری
در نهایت، لجبازی کودکان اگر به‌درستی درک شود، نه‌تنها یک مشکل رفتاری نیست بلکه می‌تواند فرصتی برای شناخت بهتر شخصیت کودک و تقویت مهارت‌های تربیتی والدین باشد.
با صبوری، گفت‌وگوی مؤثر، احترام متقابل و استفاده از مشاوره کودک یا مشاوره تلفنی، می‌توان این مسیر پرچالش را به فرصتی برای رشد دو‌سویه تبدیل کرد و ارتباطی عمیق‌تر و سالم‌تر با فرزند شکل داد.
مقاله خیلی خوب و کامل بود. با خوندش کلی راهکار برای رفتار با کودکم پیدا کردم.
ممنون بابت مطالب خوبتون🙏
با سلام و احترام
ممنون از لطف شما دوست عزیز